Gustav Klimt & Adele Bloch-Bauer I, 1903 – 1907

Het portret van Gustav Klimt van Adele Bloch-Bauer I:

An Odyssey Through Nazi Germany …

The Lady in Gold or The Woman in Gold.

Haar roem komt niet alleen voort uit zijn positie als het toonbeeld van zijn gouden periode, maar ook uit de gecompliceerde geschiedenis die bijna de hele twintigste eeuw beslaat. In dit artikel  wordt de geschiedenis van het meesterwerk niet alleen besproken maar ook de geschiedenis van de meester zelf Gustav Klimt.

Wie was Gustav Klimt?

Gustav Klimt (1862-1918) was een Oostenrijkse kunstenaar en de leider van de Weense Secession beweging, wiens werk de art nouveau-beweging zou gaan definiëren. Geboren in 1862 in Baumgarten, Oostenrijk, Klimt was de zoon van een goud en zilver graveur.

Na de artistieke invloed van zijn vader begon hij op 14 jarige leeftijd te studeren aan de Weense School voor Toegepaste Kunst, waar hij verschillende richtingen volgde, waaronder Fresco’s en Mozaïeken terug te vinden in vele schilderingen in het trappenhuis (1890) van het Kunsthistorisches Museum in Wenen.

 

Studie tijd.

Tijdens zijn studie bracht hij veel tijd door met het kopiëren van de werken van oude meesters in de musea van Wenen.

Hij verkocht ook portretten met zijn broer en werkte voor een oorspecialist om technische tekeningen te maken, wat Klimt allemaal hielp om de beheersing te ontwikkelen voor het weergeven van de menselijke vorm.

Na afronding van zijn studie opende hij in 1883 zijn eigen atelier, gespecialiseerd in muurschilderingen. Zijn vroege werk was klassiek, in overeenstemming met de 19e-eeuwse academische schilderkunst, zoals wordt geïllustreerd door zijn muurschilderingen voor het Weense Burgtheater (1888), waarvoor hij door keizer Franz Josef de Gouden Orde van Verdienste ontving.

De menselijke vorm.

Begin jaren 1900 interesseerde hij zich voor de menselijke vorm, specifiek de vrouwelijke vorm, verder in een reeks erotische tekeningen van de vrouw. Vanaf hier verliet Klimt de klassieke pretenties om de menselijke vorm correct weer te geven en begon hij thema’s van menselijk verlangen, dromen en sterfelijkheid te verkennen door middel van rijk symbolische composities die zijn stijl zouden gaan definiëren.

Ondanks de blijvende invloed van de traditionele regering en het artistieke establishment van de stad, was Wenen in deze tijd een centrum van bohemien artistieke activiteit, en de werken van Klimt pasten perfect bij de experimenten van andere avant-gardistische culturele figuren zoals Otto Wagner, Gustav Mahler en Sigmund Freud.

Kunsthistorisch Museum

Hij zette zijn rebelse experimenten voort met zijn in opdracht vervaardigde muurschildering voor het Kunsthistorisch Museum, waar hij de geschiedenis van de kunst van Egypte tot de Renaissance vertegenwoordigde door menselijke vrouwenfiguren, waarbij hij elk historisch of allegorisch voorwendsel verwierp dat dergelijke afbeeldingen acceptabel zou hebben gemaakt voor het establishment.

Deze muurschildering markeerde ook het begin van Klimt’s “femme fatales”, afbeeldingen van expressieve, verleidelijke vrouwen.

Oprichting van The Vienna Secession.

In 1897 richtte Klimt, samen met andere leden van de Avant-Garde van Wenen, een radicale groep genaamd The Vienna Secession, waarvan hij de bezielende leider werd. Zijn werk raakte steeds meer vervuld met psychologie en seksualiteit van vrouwen en verschijnen herhaaldelijk als zijn favoriete onderwerp. Een reis naar Ravenna in Italië, waar hij Byzantijnse kunst ontmoette, leidde tot zijn beroemde Gouden Periode. Klimt stierf op 55-jarige leeftijd en ondanks het feit dat hij kunstenaars als Egon Schiele en Oskar Kokoschka begeleidde, werd zijn nalatenschap over het hoofd gezien en pas veel later in de twintigste eeuw op waarde geschat.

Het verhaal achter “Portrait of Adele Bloch-Bauer” I

Adele Bloch-Bauer (1881-1925) kwam uit een rijke Weense joodse familie, haar vader was de directeur van de grootste bank in Oostenrijk-Hongarije en de algemeen directeur van de oosterse orient spoorwegen. In 1899 regelden haar ouders haar huwelijk met Ferdinand Bloch, een bankier en suikerfabrikant.

Op dat moment was ze 18 en hij was 35 en ze veranderden allebei hun naam in Bloch-Bauer en kregen nooit kinderen. Adele stond bekend om haar salons, waar ze intellectuelen en artiesten bij hen thuis uitnodigde en het was eind 1890 dat ze Gustav Klimt ontmoette.

SCHILDERIJ

Gustav Klimt, Portrait of Adele Bloch-Bauer I, 1903-1907

Ferdinand Bloch-Bauer gaf Klimt de opdracht om in 1903 het portret van zijn vrouw te schilderen met de bedoeling het als jubileumgeschenk aan haar ouders te schenken.

 

Portret van Adele Bloch-Bauer I werd een van Klimt’s meest uitvoerig voorbereide schilderijen. Hij maakte meer dan honderd schetsen en in 1903 bestudeerde hij de Byzantijnse goudmozaïeken in de basiliek van San Vitale in Ravenna, die een grote invloed hebben gehad op zijn goudperiode en op het portret van Adele Bloch-Bauer I, dat wordt beschouwd als de belichaming van van deze periode.

Bladgoud en goud fijnstof techniek met Gesso.

Klimt ontwikkelde een uitgebreide techniek bij het maken van het portret van Adele Bloch-Bauer I, met alleen haar gezicht en handen in olieverf geschilderd, de rest van het 138 x 138 cm canvas is bedekt met bladgoud en goud fijnstof  (wat uit het atelier van zijn vader kwam) en bladzilver waarop Klimt Gesso, een kalk soort, gebruikte om decoratieve motieven te kunnen toepassen in bas-reliëf.

Adele Bloch-Bauer geportretteerd

Het laatste werk, voltooid in 1907, toont Adele Bloch-Bauer op een gouden stoel voor een gedetailleerde, gedessineerde gouden achtergrond. Ze is gekleed in een getailleerde gouden jurk, versierd in delicate geometrische vormen in blauw, zwart en zilver als contrast met het overheersende goud.

De jurk gaat op sommige plaatsen over in de achtergrond, zodat Adele’s gezicht en handen opvallen in schril contrast met de glans van goud.

Religieus icoon.

Het algehele effect van dit portret is beschreven als sensueel en de belichaming van vrouwelijkheid.

 

Binnen de details van de compositie en de veelheid aan patronen en vormen kunnen veel symbolen en invloeden worden geïdentificeerd, variërend van het Byzantijnse tot Griekenland. Het Portret van Adele Bloch-Bauer I wordt ook beschreven dat Adele meer wordt weergegeven in de stijl van een religieus icoon dan een seculier portret.

Van Oostenrijk tot Amerika

Naast een voorbeeld van Klimt’s gouden periode, staat Portret van Adele Bloch-Bauer I ook bekend om zijn tumultueuze geschiedenis. In haar testament gaf Adele aan dat Ferdinand na zijn dood alle kunstwerken van Klimt in hun collectie aan de Oostenrijkse Staatsgalerie in Wenen wilde overlaten. Na voltooiing van het schilderij in 1907 hing het in het huis van Bloch-Bauer en na de dood van Adele hing Ferdinand het schilderij in de slaapkamer van Adele als eerbetoon aan haar. In de loop van de volgende jaren werd het schilderij uitgeleend voor tentoonstelling in heel Europa en in 1937 werd het tentoongesteld op de Parijse tentoonstelling.

De vlucht van Ferdinand Bloch.

In 1938 vluchtte Ferdinand uit Oostenrijk naar zijn Tsjechoslowaakse kasteel na de invasie van de nazi’s en van hieruit vluchtte hij naar Parijs voordat hij zich in Zwitserland vestigde, nadat hij het overgrote deel van zijn fortuin in Oostenrijk had achtergelaten.

Het Nazi-regime beschuldigde hem valselijk van belastingontduiking een “excuus” om zoveel van zijn eigendommen in beslag te nemen als ze wilden. De nazi’s verdeelden en verkochten een groot deel van de Bloch-Bauer-kunstcollectie en het portret van Adele Bloch-Bauer I belandde in de Galerie Belvedere. In 1945, het jaar van zijn dood, herschreef Ferdinand zijn testament waarin hij zijn hele landgoed aan zijn neven en nichten overliet, hoewel hij geen verwijzing maakte naar het portret van Adele Bloch-Bauer I, waarvan hij aannam dat het voor altijd verloren was.

Annuleringswet 1946.

In 1946 werden de Bloch-Bauer, ondanks de Annuleringswet die nazi-transacties vernietigde en de inspanningen van de door de familie ingehuurde advocaat, gedwongen het grootste deel van hun kunstcollectie, waaronder Portret van Adele Bloch-Bauer I, af te staan, naar de staat Oostenrijk, vermoedelijk op basis van Adele’s laatste geschreven wil.

Hubertus Czernin.

In 1998 publiceerde onderzoeksjournalist Hubertus Czernin, nadat de Oostenrijkse regering de Kunst Restitutiewet had ingevoerd die tot doel had de door de Nazi’s gestolen kunst opnieuw te onderzoeken, een rapport waarin hij beweerde dat er een ‘dubbele misdaad’ was gepleegd met betrekking tot het portret van Adele Bloch-Bauer I: ten eerste de diefstal door de nazi’s en ten tweede de weigering van de Oostenrijkse regering om het schilderij terug te geven aan de familie.

Dit leidde ertoe dat de nicht en erfgenaam van Adele en Ferdinand, Maria Altman, een claim indiende bij de restitutiecommissie om zes schilderijen terug te vorderen, waaronder het portret van Adele Bloch-Bauer I, dat opnieuw werd geweigerd op grond van de beschreven laatste wil van Adele.

Bijgevolg daagde Altmann de Oostenrijkse regering en de Belvedere Gallery voor het Amerikaanse Hof en won uiteindelijk, met de uitspraak van het Hooggerechtshof dat de schilderijen waren gestolen, in 2004.

In 2006 verkocht mevrouw Altmann het Portret van Adele Bloch-Bauer I aan Ronald Lauder voor $ 135 miljoen, destijds de hoogste prijs die voor een schilderij werd betaald, en het blijft te zien in zijn galerie, de Neue Gallery in New York.

Zij gebruikte het geld onder anderen voor schenkingen aan universiteiten en muziek instellingen.

Bron; Singulart

trailer; https://www.youtube.com/watch?v=begpze0T79g